Popülasyon Ekolojisi
(YENİ) Popülasyon Ekolojisi
Diğer video izleme seçenekleri
PDF İndir
Popülasyon Ekolojisi
✔ Belirli bir alanda yaşayan aynı tür canlılar topluluğuna popülasyon denir. Ekosistemin en küçük birimi popülasyondur.
Popülasyonun Yoğunluğu: Popülasyondaki birim alan ya da birim hacimdeki birey sayısıdır.
Örnek: Bir bölgedeki metrekaredeki arpa sayısı.
Popülasyon yoğunluğu göçler, doğum ve ölümden etkilenir. Bu etkilenme yoğunluğu artırıp azaltabilir.
✔ Bir popülasyon içindeki birey sayısı sabit değildir. Birey sayısı çeşitli faktörlerin etkisi ile değişiklik gösterir. Bu faktörlere popülasyon dinamikleri denir.
Popülasyon Büyüklüğü: Popülasyonu oluşturan birey sayısıdır. Doğum oranı, ölüm oranı ve göçler olmak üzere üç temel etkenin kontrolünde değişir.
✔ Doğum oranı: Birim zamanda üreme yoluyla popülasyona katılan birey sayısıdır.
✔ Ölüm oranı: Birim zamanda ölüm yoluyla popülasyondan ayrılan birey sayısıdır.
✔ Göçler: İçine ve dışına olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.
Popülasyon Büyüklüğündeki Değişme = (Doğum + İçe Göç) – (Ölüm + Dışa Göç)
A = B --> Popülasyon Dengede
A > B --> Popülasyon Büyür
A < B --> Popülasyon Küçülür. Bu durum uzun süre devam ederse popülasyon yok olabilir.
POPÜLASYON BÜYÜME GRAFİKLERİ
S Tipi Gelişme Grafiği: Çevresel sınırlamalar nedeniyle ölüm oranı artan, doğum oranı azalan popülasyonlarda görülen grafiktir. Birey sayısı her zaman geometrik olarak artmaz. Grafikte dört evre gözlenir.
I. Kuruluş Evresi (Pozitif Artış): Çevreye alışma, yuva kurma gibi nedenlerle çiftleşme oranı düşüktür.
II. Logaritmik Artış Evresi (Geometrik): Üreme yaşına ulaşmış bireyler fazladır. Doğum oranı yüksektir.
III. Negatif Artış Evresi: Çevresel şartlar (rekabet, besin kıtlığı, hastalık) nedeniyle popülasyonun artış hızı geriler.
IV. Denge Evresi: Popülasyon dengelenmiş ve taşıma kapasitesine ulaşmıştır.
J Tipi Gelişme Grafiği: Böceklerde ve bazı omurgasızlarda görülür. Popülasyonda çevresel sınırlamalar olmadığında birey sayısı geometrik olarak artar.
✔ Hızlı bir kuruluş evresi vardır. Denge evresi yoktur. Diğer evreleri S tipiyle aynıdır.
Taşıma kapasitesi: Çevre şartlarında ve habitatta değişiklik olmadığı varsayılarak bir bölgede yaşayabilecek maksimum birey sayısıdır.
✔ Bir popülasyondaki birey sayısı taşıma kapasitesine yaklaştıkça çevre direnci artış gösterir. Bu durum popülasyon büyüklüğünün belli sınırlar arasında kalmasına neden olur.
Popülasyondaki Bireylerin Hayatta Kalma Eğrisi: Her popülasyon için hayatta kalma eğrisi farklıdır. Bu durum canlının dayanıklılığı ve yaşam yerindeki diğer faktörler ile alakalıdır. Aynı popülasyonun farklı yaşam koşullarındaki hayatta kalma eğrisi de farklı olabilir.
Tip I: Yavru ve erginlik döneminde hayatta kalma oranı yüksek canlıların oluşturduğu popülasyondur. Ölüm oranı yaş ilerledikçe artmaktadır. Yavru bakımı görülen ve az yavru oluşturan popülasyonlardır. Örnek: Memeli
Tip II: Ölüm oranı her yaşta aynı olan popülasyondur.
Örnek: Çok yıllık bitki, bazı kemirgenler, bazı omurgasızlar, bazı kuşlar ve sürüngenler
Tip III: Yavru dönemde hayatta kalma ihtimali düşük olan popülasyondur. Yavrular ebeveynleri tarafından korunmadığından ve yavrulama çok fazla görüldüğünde hayatın erken yaşlarında daha çok ölüm görülür.
Örnek: Böcekler, pek çok deniz omurgasızı ve balıklar
Popülasyon Dalgalanmaları: Bir bölgeye popülasyon yerleştikten ve dengeye ulaştıktan sonra birey sayısındaki değişmeler devam eder. Bu değişikliklere popülasyon dalgalanmaları denir.
Popülasyon dalgalanmaları düzenli ya da düzensiz olabilir. Düzensiz değişmeler önceden bilinemez. Düzenli değişmeler mevsimsel veya birkaç yıllık periyotlar halinde olabilir.
Popülasyon Dağılımı: Bir popülasyonu oluşturan bireylerin belirli bir oranda gösterdikleri yerleşme biçimidir.
✔ Kümeli Dağılım: En yaygın olan dağılım şeklidir. Çevre ihtiyaçlarına göre kümelenme gözlenir. Örneğin; bitkiler gelişmenin daha iyi olacağı yerlerde kümelenirler.
✔ Düzenli Dağılım: Yaygın değildir. Örneğin; hayvanlar alan savunma davranışları nedeniyle düzenli dağılım gösterir.
✔ Rastgele Dağılım: Popülasyondaki bireyler arasında etkileşim bulunmaz. Her birey kendine en uygun ortamı seçer.
Popülasyon Yaş Dağılımı: Yaş dağılımı bireylerin üreme özelliklerine göre yapılır.
✔ Genç Bireyler: Üreme olgunluğuna erişmemiş bireylerdir.
✔ Ergin Bireyler: Üreme yeteneğindeki bireylerdir.
✔ Yaşlı Bireyler: Üreme yeteneğini kaybetmiş bireylerdir.
Popülasyondaki yaş dağılımlarının birey sayılarının yüzde olan değerleriyle yaş piramitleri oluşturulur.
✔ Büyüyen Popülasyon: Genç birey sayısı daha fazladır. Geniş tabanlı yaş piramidi görülür.
✔ Dengede Popülasyon: Farklı yaş gruplarının birey sayıları eşittir.
✔ Gerileyen Popülasyon: Yaşlı bireylerin sayısı genç bireylerin sayısından fazladır. Dar tabanlı yaş piramidi görülür.
Sıradaki konu: Nükleik Asitlerin Keşfi (12. Sınıf)
Önceki konu: Komünite Ekolojisi