OMURİLİK

 

✔ Omurga içerisinde beyinden aşağı doğru uzanan merkezi sinir sistemi bölümüdür.

✔ Beyne giriş yapan sinirlerin çapraz yaptığı yerdir.

✔ Omuriliğin yapısında beyinde olduğu gibi beyin zarları ve BOS bulunur.

✔Dış kısmı ak, iç kısmı boz maddeden oluşmuştur.

✔Boz maddeden iki çift sinir çıkar. Bu sinirlerden dorsalde (sırt) olanlar duyu nöronu, ventralde (ön) olanlar motor nöronudur. İç tarafında ise ara nöronlar bulunur.

​

Görevleri

 

✔Dış ortamdan gelen uyarıların oluşturduğu impulsları beyne iletir. Beyinden gelen  uyarıları ise çevresel sinir sitemine (ÇSS) ileterek tepki organlarının cevap vermesini  sağlar. (Beyin ile MSS arasındaki iletişimi sağlar.)

✔Refleksleri yönetir.

✔Alışkanlık haline gelmiş davranışları kontrol  eder.

✔ Alışkanlık davranışları alışkanlık haline gelmeden önce beynin kontrolündedir. Davranışlar alışkanlık  haline geldiğinde omurilik tarafından kontrol edilir. Alışkanlık hareketi devam ederken bir hata olursa beyin devreye girer. Hata düzeltildikten sonra yeniden omurilik tarafından yönetilir.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​​

Refleks

 

✔ Vücudun bilinç dışı ve anlık olarak verdiği tepkilerdir.

✔ İki çeşittir.

 

Kalıtsal Refleks: Doğuştan gelir. Öğrenilerek gerçekleştirilen olaylar değildir.

          Bebeklerin parmaklarını emmesi
         Göze bir cisim geldiğinde göz kapağının kapatılması
         Diz kapağına vurulunca dizin hareket etmesi…

 

Kazanılmış Refleks: Öğrenilme sonucunda alışkanlık haline gelmiş olaylardır.

          Müzik aleti çalmak
         Dans etmek
         Örgü örmek…

​

Refleks Yayı

✔ Bir refleksin oluşumunda impulsun izlediği yola refleks yayı denir.

 

Bir refleks yayında;

1) Reseptör uyarılır. Duyu nöronunda impuls oluşur.

2) Duyu nöronu impulsu omuriliğe taşır.

3) İmpuls omurilik içindeki ara nörona taşınır.

4) İmpuls, ara nörondan motor nörona iletilir.

5) Motor nöron, impulsu cevabı gerçekleştirecek tepki organına iletir. Böylece refleks yayı tamamlanmış olur.​

​

✔ Refleks yayı ikili ve üçlü olmak üzere iki şekilde olabilir.

✔ İkili refleks yayında ara nöron yoktur. Sadece motor ve duyu nöronu vardır. Bu durum daha hayati olaylarda görülür. Örneğin, düşmek üzere olan birinin kendini korumaya çalışması sırasında ikili refleks görev alır.

✔ Üçlü refleks yayında ise duyu, motor ve ara nöron bulunur.

✔ Sıcaklık ya da acının hissedilmesi normalde beynin görevidir. Omurilik sadece buna anlık cevap verilmesi gerektiğinde refleksi gerçekleştirir. Bilerek sıcağa  yaklaştığımızda kontrol beyindedir. Bu bir refleks değildir. (Omurilik de beynin  kontrolündedir.)

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ

​

✔ Çevresel sinir sistemi (ÇSS), merkezi sinir sistemine (MSS) bilgi ileten ve ÇSS den aldığı bilgiyi efektör organlara ileten sinir sistemi bölümüdür.

✔ MSS dışındaki, vücuda dağılmış olan sinir hücrelerinden oluşmuştur. Duyu ve motor nöronların tamamı ÇSS’yi oluşturur.

✔ Omurilikten çıkan sinirler (omurilik sinirleri) 31 çifttir. Bu sinirler omurlar arası boşluklardan dışarı dallanır.  Tüm vücuda dağılır. Bunlardan en uzunu bacaklara giden siyatik siniridir.

✔ Beyinden çıkan sinirler (beyin sinirleri) 12 çifttir. Bu sinirler baştaki ve gövdenin üst kısmındaki  organlara dağılır. Kafa sinirlerinin 10.suna vagus  siniri denir. Vagus, karın ve göğüs boşluğundaki  organlara giderek bu organların çalışmasını  düzenler.

 

Duyu Bölümü: ÇSS’nin, duyu nöronlarından oluşan kısmıdır.

Motor Bölümü: ÇSS’nin motor nöronlarından oluşan kısmıdır. Somatik ve otonom olmak üzere iki kısımda incelenir.

​

Somatik Sinir Sistemi

✔ Bilinçli olarak yapılan hareketleri kontrol eden ÇSS’dir.

✔ İskelet kaslarına uyarı taşır.

✔ Somatik sinirlerin hücre gövdeleri beyin ve omurilikte bulunurken, aksonları ise iskelet kaslarına ulaşır.

✔ Aksonları miyelinlidir. İmpuls iletimi oldukça hızlıdır.

​

Otonom Sinir Sistemi

✔ İstemsiz olarak gerçekleştirilen olayları kontrol eden ÇSS’dir.

✔ Düz kaslara, kalp kasına, bezlere, iç organlarına ve kan damarlarına uyarı taşır.

✔ Beyin zarar görse bile otonom sinir sistemi çalışıyorsa insan yaşamı devam eder. Bu durumda bilinçli davranışlar yapılamaz. Bu olaya bitkisel hayat denir.

✔ Otonom sinir sistemi iki bölümde incelenir. Bunlar sempatik ve parasempatik sinir sistemidir.

✔ Organlar genellikle her iki otonom sinir sistemine de bağlı olarak çalışır. Birine bağlı olarak da çalışanlar vardır.

✔ Bu sinirlerin organlardaki etkileri zıttır. (antagonist)

✔ Salgıladıkları nörotransmitter maddelerde farklıdır.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

MS (MULTİPLE SKLEROZ)

✔ Sebep: MSS nöronlarının miyelin kılıflarına bağışıklık hücrelerinin saldırması sonucunda uyarı iletiminin bozulmasıdır.

✔ Sonuç: Net bir belirtisi yoktur. Hastalık bozulan miyeline sahip olan nöronun görevine göre belirti verir.

✔ Tedavi:  Kortizonlu ilaçlar ve hastanın geçirdiği atağa göre tedavi gerçekleştirilir.

​

ALZHEİMER

✔ Sebep: Genetik, beyinde protein birikimi, beyin hücrelerinin ölmesi… gibi sebepler nedeni ile beyin hücrelerin aktivitesini yerine getirememesidir. Yaş ilerledikçe ortaya çıkma ihtimali artmaktadır. Ancak tam olarak sebebi bulunamamıştır.

✔ Sonuç: Zihinsel ve sosyal yetenekler kaybolur.

✔ Tedavi: Tedavisi hala araştırılmaktadır. Ancak ilaçlar ile yavaşlatılmaya çalışılmaktadır.

​

PARKİNSON

✔ Sebep: Beyinde dopamin eksikliği ile ortaya çıkan hareketi düzenleyen beyin bölümünde meydana gelen bozukluktur. Beyin iltihabı, bazı ilaçlar ya da travma geçirmenin sebep olabileceği düşünülse de tam olarak sebebi bilinememektedir.

✔ Sonuç: Hastada kontrol edilemeyen titremeler görülür.

✔ Tedavi: Kronik bir hastalıktır. Başlangıç aşamasında ilaç ile tedavi edilebiliyor.

 

EPİLEPSİ (SARA)

✔ Sebep: Çeşitli nedenlerle bir grup beyin hücresinde meydana gelen anormal elektrik yayılması sonucu bilinç kaybına neden olan beyin bozukluğudur.

✔ Sonuç: Hastada impuls iletiminin yavaşlamasına bağlı olarak nöbet görülür.
✔ Tedavi: İlaç…

​

DEPRESYON

✔ Sebep: Beyin bozukluğudur. Duygu, düşünce ve vücudu etkileyebilir.

✔ Sonuç: Depresyonun boyutuna göre değişiklik gösterir. Hastalarda yemek yeme bozukluğu, uyku bozukluğu görülebileceği gibi intihar eğilimi de görülebilir.

✔ Tedavi: İlaç ve psikolojik tedavi.

 

ÇOCUK FELCİ

✔ Sebep: Omurilikteki kasların çalışmasını sağlayan nöronun Polio virüs tarafından enfekte olmasıdır. Hastaların dışkısı ile bulaşır.

✔ Sonuç: Felç.

✔ Tedavi: Tedavisi yoktur. Aşılama ile korunulabilir.

​