(YENİ) Madde Döngüleri - Çevre Kirliliği
Diğer video izleme seçenekleri
Madde Döngüleri
Ekosistemde yer alan maddeler organik ve inorganik formlarına sürekli dönüşerek döngü halindedir.
En önemli madde döngüleri
✔ Su döngüsü
✔ Karbon döngüsü
✔ Azot döngüsü
Su, karbon ve azot döngüsü atmosfer ile yeryüzü arasında gerçekleşir.
SU DÖNGÜSÜ
Buharlaşma, yoğunlaşma, yağış, fotosentez ve solunum olayları ile su katı sıvı ve gaz formuna dönüşerek yeryüzü ile atmosfer arasında dönüşüm geçirir.
KARBON DÖNGÜSÜ
✔ Atmosferde C; CO ve CO2 halinde bulunur.
✔ CO2, özümleme reaksiyonları ile ototroflar tarafından organik madde haline getirilir. Beslenme yolu ile diğer canlılara geçer ve solunum ile yeniden atmosfere ulaşır.
✔ Ayrıca yanma olayları da atmosferdeki CO2 miktarını artırır.
AZOT DÖNGÜSÜ
✔ Atmosferde bulunan azot gazı çeşitli doğa olayları ve azot bağlayıcı bakteriler ile yeryüzüne aktarılır.
✔ Fotosentez ve kemosentez reaksiyonları ile ototroflar tarafından organik madde haline getirilir.
✔ Beslenme yolu ile heterotroflara geçer.
✔ Canlıların ölmüş vücut parçaları, ölüleri ve dışkılarının saprofitler tarafından parçalanması sonucu yeniden inorganik hale gelir. Bu olaya pütrifikasyon denir.
✔ Saprofit faaliyetleri ile açığa çıkan NH3, nitrit bakterileri ile nitrite (NO2); nitrit ise nitrat bakterileri ile nitrata (NO3) dönüştürülür. Bu canlılara genel olarak nitrifikasyon bakterileri denir. Olaya ise nitrifikasyon denir. Nitrifikasyon bakterileri nitrifikasyonu kemosentez ile gerçekleştirmektedir. Nitrifikasyon bakterileri ile tekrardan kullanılabilir azot tuzları oluşur.
✔ Yeryüzünde dönüşümü tamamlanmış olan azotun yeniden atmosfere aktarılması ise kemoototrof olan denitrifikasyon bakterileri tarafından gerçekleştirilir. Bu olaya denitrifikasyon denir.
Çevre Sorunları
Çevrenin doğal yapısı ve bileşiminin bozulması, canlıların bu durumdan olumsuz etkilenmesine çevre kirliliği denir. Çevre kirliliği iki şekilde olur. İnsan faaliyetleri sonucu ve doğal nedenler.
İnsan Faaliyetleri Sonucu
✔ Fosil yakıtların aşırı ve bilinçsiz kullanımı
✔ Sanayi ve evsel atıklar
✔ Kimyasal ve biyolojik silah
✔ Nükleer silah ve radyoaktif atıklar
✔ Orman yangınları ve ağaçların kesilmesi
✔ Tarım ilaçlarının aşırı kullanılması
Doğal Nedenler
✔ Depremler
✔ Seller
✔ Volkanik patlamalar
HAVA KİRLİLİĞİ
✔ Hava İçerisinde bulunan maddelerin canlıların hayatını riske atacak kadar miktarının değişmesidir.
Sera Etkisi: Havadaki karbondioksit ve sera gazlarının miktarının artmasıdır. Bunun sonucunda güneş ışınları tutulur, dünyanın sıcaklığı artar ve küresel ısınma ortaya çıkar.
Küresel Isınma: Sera etkisine bağlı olarak dünya sıcaklık ortalamasının artmasıdır. Bunun sonucunda iklimler değişir, buzullar erir, dünya üzerindeki su miktarı artar, karalar küçülür deniz ve okyanuslar büyür, canlı çeşitliliği azalır.
Karbon Ayak İzi: Bir kişinin bir yıl boyunca havaya salınımına neden olduğu karbondioksit miktarıdır.
Asit Yağmurları: Azot ve kükürtlü bileşiklerin havaya salınımı ile bu maddelerin suyla tepkimeye girmesi sonucunda asit olarak dünyaya yağmasıdır. Bunun sonucunda; asit yağmurlarının yağdığı bölgelerde pH değişimi olur. pH değişiminden o ortamdaki canlılar olumsuz olarak etkilenir ve tarihi eser ve binalar zarar görür.
Ozon Kirliliği: Motorlu taşıtlardan çıkan gazların güneş ışığı ile tepkimeye girmesi ile oluşan ozon ve azot dioksitin birikmesi ile ozon kirliği oluşur. Biriken ozon gazı solunduğunda canlılara zarar verir.
Ozon Tabakasının İncelmesi: Kloroflorokarbon vb. kimyasal maddeler ozon tabakasının incelmesine neden olur. Bunun sonucunda güneşten gelen zararlı ışınlar ve UV ışınlar yeryüzüne ulaşarak canlılara zarar verir.
SU KİRLİLİĞİ
✔ Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısının bozulmasıdır.
Ötrofikasyon: Evsel ve endüstriyel atıklarla sulara azot ve fosfor taşınır. Bunun sonucunda su bitkileri ve algler kontrolsüzce çoğalır. Su kirlenmeye başlar ve sucul bölge zamanla küçülür. Buna ötrofikasyon denir. Bunun sonucunda sudaki organik besin miktarı, kokuşma ve çökelme artar, oksijen azalır, canlı çeşidi ve sayısı azalır.
TOPRAK KİRLİLİĞİ
✔ Toprak yapısının bozulması ile verimliliğin düşmesidir.
✔ Her canlı doğrudan ya da dolaylı olarak toprağa bağımlıdır.
Toprak kirliliğinin nedenleri;
✔ Hızlı nüfus artışı
✔ Atıkların toprağa karışması
✔ Tarımda kimyasal gübre ve ilaç kullanılması
✔ Asit yağmurları
✔ Radyoaktif atıklar
Sorular
1) I. Buharlaşma
II. Yoğunlaşma
III. Solunum
IV. Fotosentez
Yukarıda verilen olaylardan hangisi atmosferdeki su miktarını azaltır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve IV E) I, II ve III
2) I. Saprofit faaliyetleri
II. Fotosentez
III. Kemosentez
IV. Hücresel solunum
V. Fosil yakıtların yanması
Yukarıda verilen olaylardan hangisi atmosferdeki CO2 miktarını artırır?
A) I ve II B) IV ve V C) I, II ve III
D) I, IV ve V E) II, III ve V
3) Ölmüş otçul bir memelinin karaciğer hücresinde bulunan bir proteinin N atomları işaretleniyor.
İşaretli N atomlarının atmosferdeki azot gazının yapısında rastlanılması sürecinde;
I. Kemosentez
II. Oksijenli solunum
III. Hidroliz
olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisidir?
A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III
D) III – I – II E) III – II – I
4) I. Yıldırım
II. Azot bağlayıcı bakteriler
III. Denitrifikasyon
Yukarıda verilen olaylardan hangileri atmosferdeki azot miktarının azalmasını sağlar?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I,II ve III
5) Ototrof yapısında bulunan bir azot atomunun azot gazı haline dönüşümü sırasında aşağıda verilen olaylardan hangisi en son gerçekleşir?
A) Denitrifikasyon bakterilerinin faaliyetleri
B) Azot bağlayıcı bakterilerin faaliyetleri
C) Nitrit bakterilerinin faaliyetleri
D) Nitrat bakterilerinin faaliyetleri
E) Saprofit faaliyetleri
Sorular (Çevre Kirliliği)
1) Azot ve kükürtlü bileşiklerin havaya salınımı ile bu maddelerin suyla tepkimeye girmesi sonucunda asit olarak dünyaya yağmasına asit yağmuru denir.
Aşağıdakilerden hangisi asit yağmurlarının canlılara etkilerinden biri değildir?
A) Canlı çeşidi azalır.
B) Toprak pH’ı düşer.
C) Canlı sayısı azalır.
D) Deniz seviyesi yükselir.
E) Su kirliliği oluşur.
2) I. Çökelme artar.
II. Oksijen azalır.
III. Fotoototrof canlı sayısı artar.
Yukarıda verilenlerden hangisi ötrofikasyon ile meydana gelir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
3) Sera etkisinin meydana gelmesinde;
I. Su kirliliği
II. Toprak kirliliği
III. Hava kirliliği
verilenlerden hangileri etkilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
4) Küresel ısınmanın meydana gelme sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dünya sıcaklık ortalamasının yükselmesi
B) Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısının bozulması
C) Havadaki CO2 gazı miktarının artması
D) Su pH’ının düşmesi
E) Karaların su altında kalması
Madde Döngüleri - Çevre Kirliliği
Sıradaki konu: Sinir Sistemi - 1 (11. Sınıf)
Önceki konu: Madde ve Enerji Akışı