DAMARLAR

​

✔ Dolaşım Sisteminde görev alan damarlar şunlardır;

 

a) Atardamar

✔ Kanı kalpten alarak vücuda dağıtan damarlardır.

✔ Yapılarında dıştan içe doğru;

  Bağ doku

  Düz kas

  Tek katlı yassı epitel  bulunur.

✔ Bağ doku içerisinde çok fazla lif yer alır. Ayrıca düz kas tabakası içinde elastik lifler vardır. Bu lifler damarın basınca karşı dayanıklı olmasını sağlar.

✔ Kan basıncı ve kan akış hızı en fazla olan damardır.

✔ Temiz kan taşırlar. (Akciğer atardamarı hariç)

✔ İç yüzeyi pürüzsüzdür. Kapakçık bulunmaz.

​

b) Kılcal Damar

✔ Atardamarlarla toplardamarlar arasında yer alırlar.

✔ Tek katlı epitel tabakasından oluşmuşlardır.

✔ Çapları en küçük olan (en ince) damarlardır.

✔ Kan akış hızının en düşük olduğu damardır.

✔ Doku hücreleri ile kan arasında madde alışverişini sağlarlar. (starling hipotezi)

✔ Kapakçık bulunmaz.

✔ Kan basıncı toplardamarlardan fazla, atardamarlardan azdır.

​

3) Toplardamar

✔ Vücuttan toplanana kanı kalbin sağ kulakçığına getiren damardır.

✔ Kirli kan taşırlar. (Akciğer toplardamarı hariç)

✔ Çapları en büyük (en kalın) olan damarlardır.

✔ Dıştan içe doğru üç tabakadan meydana gelmiştir.
  Bağ doku
  Düz kas
  Tek katlı yassı epitel tabakasından oluşmuştur.

 

✔ Atardamarlardan farklı olarak bağ dokudaki lif sayısı azdır. Ayrıca düz kas tabakası daha ince olup elastik lif bulundurmaz. Çünkü, kan basıncı az olduğundan gerilime karşı çok fazla dayanıklı olmasına gerek yoktur.

✔ Vücudun alt tarafında bulunan toplardamarlarda kanın geriye doğru akmasını engelleyen kapakçıklar vardır.

✔ Kan akışı kılcal damarlardan fazla atardamarlardan azdır.

✔ Kan basıncının en az olduğu damarlardır.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Damarlarda Kanın Hareket Ettirilmesini Sağlayan Durumlar

 

Atardamarlarda Kanın Hareketi

✔ Karıncıkların kasılmasıyla oluşan basınç

✔ Atardamardaki düz kaslar

✔ Arkadan gelen kanın öncekini itmesi

✔ Yerçekimi

​

Toplardamarlarda Kanın Hareketi

✔ Kulakçıkların gevşemesiyle oluşan emme kuvveti

✔ Toplardamarların etrafını saran iskelet kaslarının kasılması

✔ Toplardamar içindeki kapakçıklar

✔ Soluk alma ile akciğer içindeki basıncın düşmesi

✔ Üst bölgelerdeki toplardamarlarda için yerçekimi

 

Nabız: Kalbin kulakçık ve karıncıktaki kasılma ve gevşemelerine paralel olarak atardamarlarda meydana gelen ritmik kasılma ve gevşemelerdir. Nabız sayısı kalp atış sayısına eşittir.

 

Tansiyon (Kan basıncı): Kalpten atardamarlara pompalanan kanın damarlara yaptığı basınçtır.

✔ Karıncıkların kasılmasıyla kan pompalandığından atardamarlardaki kan basıncı artar. Buna sistol basıncı ya da büyük tansiyon denir.

✔ Karıncıkların gevşemesi sırasında ise atardamarlardaki basınç düşer. Buna diastol basıncı ya da küçük tansiyon denir.

​

STARLİNG HİPOTEZİ

✔Kılcal kan damarlarındaki madde alışverişini açıklayan hipotezdir.

✔ Atardamarlar ve toplardamarlar yapıları nedeni ile madde alışverişine izin vermezler.

✔ Kılcal damarlar ise sadece tek katlı epitelden oluştuklarından madde alışverişine izin verirler.

✔ Madde alışverişi kan ile kana benzeyen doku sıvısı arasında olur. Bu madde alışverişi kılcal damarlardaki ozmotik basınç ile kan basıncı arasındaki farkla sağlanır.

✔ Kan içinde bulunan proteinlerden dolayı kılcal damarın ozmotik basıncı doku sıvısından yüksektir. Bu proteinler damar dışına çıkamadığından ozmotik basınç kılcal damar boyunca hiç değişmez.

✔ Kan basıncı ise atardamardan toplardamara doğru azalır.

✔ Kan basıncının herhangi bir nedenle artması sonucunda kılcal damardan doku sıvısına madde geçişi artar. Bu olay ödeme yol açar.

Ödemin nedenleri

✔ Kan basıncının artması

✔ Kanın ozmotik basıncının düşmesi

✔ Doku sıvısının ozmotik basıncının artması

✔ Doku sıvısının mineral miktarının artması

✔ Lenf kılcallarının tıkanması

✔ Organlara mekanik darbelerin gelmesi

​

​

​

​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

KAN DOLAŞIMI

​

İnsanda kan dolaşımı küçük ve büyük kan dolaşımı olmak üzere ikiye ayrılır.

​

Küçük Kan Dolaşımı

İbn Nefs tarafından keşfedilmiştir.

✔ Kalp ve akciğerler arasında yapılır.

✔ Amacı kanın temizlenmesini sağlamaktır.

​

Büyük Kan Dolaşımı

✔ Kalp ile vücut arasında olur.

✔ Amacı, besin maddelerini ve oksijeni hücrelere, atık maddeleri boşaltım organlarına taşımaktır.

✔ Her organa bir atar bir de toplardamar girişi vardır. (karaciğer hariç)

✔ Aort kalpten çıktıktan sonra dallanarak çeşitli atardamarlar halinde organlara giriş yapar. Bu sırada kılcal damar haline gelmediğinden içeriği değişmez. (Böbrek atardamarı, karaciğer atardamarı…) ;Organ içerisinde kılcal damar haline gelen damarlarda madde alışverişi gerçekleşir ve atık maddeler toplardamarda birleştirilerek kalbe geri dönüş yapar.

✔ Sindirim organlarından çıkış yapan toplardamar ise kalbe dönüş yapmadan önce karaciğere uğrar.(kapı toplar damarı) Karaciğerden karaciğer toplardamarı halinde ayrıldıktan sonra kalbe giriş yapar.

✔Kalbe gelen bir madde vücuda dağılmadan önce akciğere uğramak zorundadır. (Küçük kan dolaşımı)

 

Örneğin; Böbrekte üretilen bir maddenin karaciğere gelme süreci düşünülürse izleyeceği yol;
  Böbrek --> Kalp --> Akciğer --> Kalp --> Karaciğer

 

Örneğin; Pankreasta üretilen insülin hormonunun karaciğere gelme süreci düşünülürse izleyeceği yol;
  Pankreas --> Karaciğer

 

(Kalp ve akciğere uğramaz çünkü, pankreas sindirim organıdır ve karaciğer ile arasında bağlantı vardır.)

​